Gebelik bulantı kusmalarının nedenleri ve risk faktörleri nelerdir ?

Gebelik bulantı ve kusmasını artıran ve azaltan faktörler hala tam olarak belirlenememiştir. Başlıca bulantı kusma nedenleri olarak ; genetik yatkınlık, plasental mekanizma, hormonal sebepler, mide-barsak sistemi hastalıkları, helikobakter pylori enfeksiyonu, koku duyusu teorisi ve psikolojik nedenler sıralanabilir. Ancak şu ana kadar bu etkenlerden hiç biriyle hastalığın nedeni net olarak açıklanamamıştır.

Genetik yatkınlık

Genetik yatkınlık, gebelik için bir risk faktörü olarak görünmektedir. Yapılan çalışmalarda, bulantı kusma yakınması olan gebelerin , anne ve kız kardeşlerininde gebeliklerinde bulantı-kusmadan etkilendiği belirtilmiştir. Bu bulgular doğrultusunda gebelikte bulantı kusma gelişmesinde genetik yatkınlığın etkili olduğu düşünülmektedir.

Plasental (Bebeğin eşi ) kaynaklı

Plasentanın gebelikte bulantı kusmanın nedeninden sorumlu olabileceği öne sürülmektedir (6). Bazı çalışmalarda plasental kaynaklı hormonlara bağlı bulantı ve kusmalar tetiklenebilmektedir.

Hormon Sebepler

Gebelikte bulantı kusmanın klinik belirtileri özellikle gebeliğin ilk 3 ayında ortaya çıkar. Araştırmalar gebelikte bulantı kusmanın nedeninde Beta hCG, östrojen, progesteron ve tiroid hormonlarının da sorumlu olduğunu belirtmektedir.
Gebelik döneminde özellikle Beta hCG hormonunda ciddi bir artış görülmektedir. İkiz gebeliklerde Beta hCG hormon düzeylerinde daha fazla artış olduğundan dolayı bulantı kusma şikayetleri daha fazla görülmektedir.

Bununla birlikte bulantı kusması olan gebelerde “kokuya olan duyarlılıkta artma” belirtisinin sebebi artan östrojen hormonu olduğu bildirilmektedir.

Gebelik hormonları etkisiyle troid hastalıkları, bozuklukları hamileleğin ilk 3 ayında geçici de olsa sık görülmektedir. Troid bozuklukları sıklığı tüm gebeliklerin %2-3’ünde görülür. Hiperemesis gravidarum olan kadınların %70’inde gebelikte hipertiroidizm (troid bezinin fazla çalışması ) bulunduğu bildirilmektedir. Gebelikte bulantı-kusmayla ortaya çıkan geçici hipertiroidizmin herhangi bir tedaviye gerek kalmaksızın genellikle ikinci üç ayın ortalarına doğru kendiliğinden normal seviyelere indiği bildirilmektedir.

Mide –barsak hastalıkları

Gebelik döneminde salgılanan hormonlardan dolayı mide boşalması yavaşlamakta, mide –barsak geçişinde sıkıntılar olmakta ve sindirim bozuklukları sık görülmektedir. Mideden boşalamayan besinler gastrit denilen mide iltihabına sebep olmakta ve bu durum gebelikte bulantı kusma şiddetinin artmasına yol açmaktadır.

Helikobakter Pylori (H. pylorî) Enfeksiyonu

Son zamanlarda gebelikte bulantı kusmanın risk faktörleri arasında midede bulunan ve gastrit yapan bakteri diye bilinen helikobakter pylorin (H.pylori) olduğunu vurgulamaktadır.

Ülkemiz de görülme sıklığı %80’inin üzerindedir. H.pylori enfeksiyonu çoğu kez erken çocukluk döneminde aile içerisindeki bireylerden bakterinin ağız yoluyla alınmasıyla kazanılır. Endüstrileşmiş ülkelerde başlıca bulaşma yolu kişiden kişiye kusmuk, tükürük veya feçes yoluyla olmasına rağmen, gelişmekte olan ülkelerde sular gibi diğer bulaşma yolları da önemli olabilmektedir.

Gebelikte H.pylori enfeksiyonu sıklığı sosyoekonomik koşullara, coğrafi bölgelere göre değişmektedir. H. pylori taraması, gebelikte bulantı kusması olan ve hiperemesiz gravidarumlu hastalarda, özellikle tedaviye cevap vermeyen uzun süreli ve ikinci üç aya kadar uzayan vakalarda yapılması önerilmektedir.

Yapılan araştırmalarda Helicobacter pylori (HP) ile infekte olmada risk faktörleri şu şekilde sıralanmıştır.

• Fakir bir ülkede dünyaya gelmek
• Sosyo-ekonomik koşulların kötü olması
• Kalabalık aile
• Yurt yetimhane vb kalabalık ortam
• Hijyenik olmayan şartlar
• Tüketilen yiyecek ve içeceklerin temiz olmaması

Koku Duyusu Teorisi

Koku duyusu gebelerdeki bulantı kusmayı tetikleyen nedenlerdendir. Kahve, yemek, sigara, parfüm ve uçucu maddelerin kokusu gebelerdeki bulantı-kusmayı tetikleyen faktörlerdi.

Psikolojik nedenler

Gebelikte bulantı kusmanın, kadının olgunlaşmamış kişilik özelliği, anneye aşırı derecede bağımlılık, gebelikten kaynaklı kaygı ve stresin yol açtığı gebeliğe veya anneliğe hazırlıksız oluş gibi duygularına karşı bir tepki olarak verildiğine inanılmaktadır. Bulantı kusmanın şiddetinin artması sonucu gelişen susuzluk ve beslenme bozukluğu tedaviyle düzeltilemeyen gebelerin psikolojik desteğe ihtiyaç duyduğu belirtilmektedir.

Diğer nedenler

Yapılan bir çalışmada yaş arttıkça bulantı ve kusma riski azalmış, gebelik ve düşük sayısı arttıkça bulantı ve kusma riskinin arttığı bulunmuştur. Diğer bir çalışmada gebelik ve doğum sayısı ile bulantı ve kusma arasında ilişki bulunamamıştır.

Kesin bir tedavi protokolu yoktur. Tedavi kişiye özel olmalıdır. Hasta ne zaman ne yemek isterse onu yemelidir. Hastalara psikolojik destek şarttır. Hastalığın şiddeti ve varsa eşlik eden hastalığın komplikasyonlarına göre yapılmaktadır.

Tedavide uygulanan yöntemler medikal dışı ve medikal tedavi olarak ikiye ayrılmaktadır.

Medikal dışı tedavi:

• Diyet tedavisi
• Zencefil
• Alternatif tıp

Medikal tedavi:

• Pyridoxine (vitamin B6) ve Doxylamine
• Antiemetikler
• Antihistaminikler ve antikolinerjikler
• Motilite ilaçları
• Kortikosteroidler
• İntravenöz sıvı elektrolit replasmanı
• Enteral ve parenteral beslenme

Medikal dışı tedavi yöntemleri

• Diyet tedavisi: Demir preparatları gastrik irritandır. Bu tip besinlerden uzak durup başlıca protein ve karbonhidrat ağırlıklı beslenmeye hasta yönlendirilmelidir. Porsiyonlar küçük , yemek araları sık olmalıdır. Yağlı besinler mide boşalmasını geciktirir. Sebze ve lifli gıdalarının sindirimi uzun sürer. Limon ve portakal suları mide asitini arttırır.
• Zencefil: Alternatif tedavi ajanıdır. Günlük 1 gr (4X250 mg) önerilmektedir. Fetotoksik etkisi tespit edilmemiştir.
• Alternatif tıp: Akupunktur alternatif tedavidir. Kochen ve ark ile Rosen ve ark nın yaptıkları çalışmalarda başarılı sonuçlar elde edilmiştir.